ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ
Avrupa Birliği müktesebatının üstlenilmesine ilişkin Türkiye Ulusal Programında yer alan Özel Tüketim Vergisi 06.06.2002 tarihinde TBMM tarafından kabul edilerek 4760 sayılı Kanun olarak mevzuattaki yerini aldı.
Üretimden ya da üretimin belli bir aşamasından genel olarak alınmayıp da tek tek belirlenen bazı ürün ve hizmetlerden alınan vergilere, Özel Tüketim Vergisi deniliyor.
Özel Tüketim Vergisi bir gider vergisi türü olup, dolaylı vergilerden dir. Mal ve hizmetlerin fiyatları içine gizlenmiş olması sebebiyle ÖTV mükelleflerin psikolojisine daha uygundur.
ÖTV’nin alınma nedenleri
Kişilerin bazı devlet hizmetlerinden daha fazla yararlandıkları için
ÖTV ile vergi yükü dağılımında artan oranlılığın gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.
Alışkanlık verici maddeler yüksek oranda vergilendirilerek, topluma olan zararları azaltılabilir.
Enflasyonist ortamlarda kıt olan kaynakların kullanımını kısmak amacıyla yüksek oranda alınan ÖTV talebi azaltır. Bunlar ÖTV’nin alınma nedenlerinin temelini oluşturuyor.
Ayrıca, ithal edilen bazı ürünlerin ÖTV kapsamına alınması, bir tür Gümrük engeli oluşturacak ve dış ticaret dengesinin sağlanmasında önemli bir işleve sahip olabilecektir.
ÖTV’nin en önemli nedenlerinden biri de devlete gelir sağlamaktır. Özellikle talebi yüksek olan mallara konulan Özel Tüketim Vergisinin gelir getirici etkisi daha fazla olmaktadır.
Neden Türkiye’de ÖTV ?
Türkiye’de özel Tüketim Vergisi uygulamasının nedenlerini şöyle sıralayabiliriz;
1-Dağınık mevzuat çerçevesinde uygulanmakta olan vergi, fon ve payların da tek çatı altında toplanması,
2-Mevcut vergi sisteminin basitleştirilmesi,
3-ÖTV ilk aşamada ve tek safhada alınması, mükellef sayısını sınırlı tutmuş ve vergi uygulamasını basit ve etkin hale getirmek,
4 –Avrupa Birliği müktesabatına uyum sağlamak olarak sayılabilir.
Özel Tüketim Vergisi ne getirecek, ne götürecek?
ÖTV ile, KDV’deki oran adedi 5’den 3’e çekilmiştir. KDV’deki yüksek oran (%40 ve %26) ÖTV içine alındı. Vergi sistemi basitleştirildi. ÖTV’ye tabi tutulacak mallar 4 ayrı liste ile belirlendi. ÖTV kapsamına alınan mallarda yerli, yabancı ayrımı yapılmadı.
ÖTV uygulamasından otomotiv, tütün, alkollü içecekler, kolalı gazozlar, dayanıklı tüketim malları, petrol ürünleri sektörlerinde faaliyet gösteren firmalardan imalatçı ve ithalatçı olanlar doğrudan etkilenecekler.
ÖTV’nin yürürlüğe girmesi ile birlikte,
Akaryakıt Tüketim Vergisi ve Akaryakıt İstikrar Payı Kesintisi kaldırıldı.
Motorlu Taşıtlar:
Otomobil, karavan, motosiklet, helikopter ve uçaklar ile yat ve kotralar da ÖTV’ne tabi olacak. Bu listede yer alan araçların ilk edinilmesi ve ithalinde alınan Taşıt Alım Vergisi, Ek Taşıt Alım Vergisi ve Çevre Fonu, Trafik Tescil Harcı, Eğitime Katkı Payı ve Özel İşlem Vergisinin yerini ÖTV aldı.
Tütün Mamulleri, alkollü içkiler ve kolalı içecekler üzerindeki Ek Vergi, Savunma Sanayi Destekleme Fonu, Malül, Şehit, Dul ve Yetimleri Payı, Eğitime, Gençlik, Spor ve Sağlık Hizmetleri Vergisi, Federasyonlar Fonu adı altında alınan vergi, fon ve paylar kaldırılarak, bunların yerine sigara, içki ve kolalı içeceklerden ÖTV alınacaktır. ÖTV ile birlikte halen KDV’de %26’lık vergiye tabi lüks mallar listesi ortadan kalkmış, bu listedeki ürünler genel oran içine alınmıştır.
ÖTV nin Konusu
Özel tüketim vergisine tabi mallar Kanuna ekli 4 ayrı tabloda listelenmiş olup, ne zaman ve ne şekilde vergilendirlecekleri bu listelerden hangisinde yer aldıklarına göre ayrı ayrı belirlenmiştir.
Verginin konusuna giren mallar dahil oldukları listeler itibariyle aşağıdaki tablolarda belirtilen zamanlar itibariyle ve bir defaya mahsus olmak üzere ÖTV’ye tabi tutulacaktır. ÖTV’nin KDV’den en önemli farkını bir defalık bir vergi olması oluşturmaktadır. Bir malın özel tüketim vergisine tabi olabilmesi için Kanuna ekli listelerde yer alması gerekmektedir ve bu listeler Türk Gümrük Tarife Cetvelinde yer alan GTİP numaraları itibariyle tanımlanan eşyalardır.
ÖTV’ye Tabi Mallar Listesi
Gruplar itibariyle özel tüketim vergisine tabi malların yer aldığı listeler ve bu listeler itibariyle vergileme zamanları aşağıdaki gibidir.
Bir örnek verecek olursak, X şirketi ÖTV’ye tabi bir mal ithal ettiğinde buna ilişkin ÖTV’yi Gümrük idaresine ödeyecek ve ödediği bu vergiyi malın maliyetine ekleyecektir. Bu mal x şirketi tarafından satışa konu olduğunda ise ÖTV ile ilgili hiç bir işlem yapılmayacak ve ödenen vergi malın bir maliyet unsuru olarak dikkate alınıp (mal bedeli + ithalde ödenen ÖTV) üzerinden KDV uygulanarak satış gerçekleştirilecektir.
Aynı şekilde bu mal ithal edilmek yerine doğrudan iç pazardaki imalatçısından satın alındığında da satıcıya ÖTV ödenecek ve bu vergi de tıpkı ithalatta olduğu gibi (mal bedeli + ithalde ödenen ÖTV) üzerinden KDV uygulanarak satış gerçekleştirilecektir.
Aynı Şirket ÖTV’ye tabi bir malı üretip sattığında ise faturada bununla ilgili ÖTV’yi ve KDV’yi gösterip her iki verginin de tahsilatını gerçekleştirecektir. ÖTV’ye tabi bir malı imal edip satan bu şirketin dikkat etmesi gereken husus KDV matrahının mal bedeli ile birlikte ÖTV’yi de içerdiğidir. Yani KDV; ÖTV dahil mal bedeli üzerinden aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
Satış bedeli : 260.000.000.-
ÖTV (%6,7) : 17.420.000.-
Toplam : 277.420.000.-
KDV (%18) : 49.935.600.-
GENEL TOPLAM : 327.355.600.-
1.8.2002’den itibaren kalkan Vergi,
Fon ve Harçlar
1)Akaryakıt fiyat istikrar payı,
2)Trafik tescil harcı,
3)Taşıt alım vergisi,
4)Ek taşıt alım vergisi,
5)Ek vergi,
6)Akaryakıt tüketim vergisi,
7)Tütün mamulleri ve alkollü içeceklerin ithal veya satışında alınan savunma sanayi destekleme fonu,
8)Eğitim, gençlik, spor ve sağlık hizmetleri vergisi,
9)Motorlu taşıtların kayıt, tescil ve devirlerinde alınan Özel işlem vergisi,
10) Motorlu taşıtların kayıt, tescil ve devir işlemlerinde alınan Eğitime katkı payı,
11) Tütün mamulleri ve alkollü içeceklerden alınan mera payı,
12) Taşıt alım vergisinin ¼’ü oranında alınan Çevre kirliliğini önleme fonu,
13) Toplu konut fonu,
14) Tütün mamulleri ve alkollü içeceklerin ithal veya satışında alınan Tütün, Tütün mamulleri ve Alkollü İçecekler Düzenleme Kurumu payı,
15) Şehit, malul, dul ve yetimleri payı,
16) Federasyonlar fonu.
Otomobil Alımından bir örnek verecek olursak, X Bey Otomobil galerisinden Megane 1.6 16V satın almıştır. Satış tarihi: 10.8.2002, satış bedeli: 12.000.000.000.TL Otomobilin Ağırlığı: 1115 kg’dır.
Buna göre ödenecek vergiler aşağıdaki şekildedir.
Özel Tüketim Vergisi (12.000.000.000.X 0,27= ) 3.240.000.000.-TL
KDV (15.240.000.000. X 0,18=) 2.743.200.000.-TL
TOPLAM 5.983.200.000.TL
ÖTV de Tecil ve Terkin Uygulaması
ÖTV uygulamalarında tecil ve terkin ilki akaryakıtlara katılan solvent türü ürünlerin ithalinde ve diğeri de ihraç kaydıyla teslimlerde olmak üzere iki ayrı grupta uygulanacaktır. Bunlarla ilgili uygulamalar aşağıdaki açıklamalar çerçevesinde yürütülecektir.
Vergi Indirimi
Özel tüketim vergisi listelerinden herhangi birisinde yer alan bir mal kendi bulunduğu listedeki bir başka malın imalinde kullanılması halinde girdi olarak kullanılan mal için ödenen vergi elde edilen malın vergisinden indirilebilecektir.
Maktu Ve Nisbi Vergi Tutarları
ÖTV de tıpkı KDV’de olduğu gibi Kanun’a ekli listelerde yazılı malların karşılarında gösterilen tutar ve/veya oranlarda alınır. Ancak katma değer vergisinden farklı olarak ÖTV maktu tutar olarak da uygulanmaktadır. Listelerdeki tutar ve oranlar Bakanlar Kurulu’nun yetkisiyle artırılıp yükseltilebilecektir. Ayrıca mal grupları itibariyle çeşitlendirilebilecektir. (I) sayılı liste hariç yasa ile belirlenen oran ve tutarlar 01/08/2002 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanacaktır.
Verginin Beyanı, Tarhı Ve Ödenmesi
Özel tüketim vergisi, mükelleflerin yazılı beyanları üzerine beyannamenin verildiği günde tarh olunur ve beyanname verme süresi içinde ödenir.
Beyan Esası
ÖTV mükelleflerin yazılı beyanları üzerine tarh olunur. (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi olan malların mükellefleri hariç olmak üzere ÖTV mükellefleri, bir vergilendirme döneminde vergiye tabi işlemleri bulunmasa dahi bu dönemlerle ilgili olarak beyanname vermek zorundadırlar. Ancak, ÖTV’yi sorumlu sıfatıyla ödeyecek olanlar yalnızca, vergiye tabi işlemleri varsa beyanname vereceklerdir.
Uğur BÜYÜKBALKAN
Yeminli Mali Müşavir
TÜRMOB Genel Başkan Yardımcısı /2002 Ankara
KAYNAKÇA
12.06.2002 tarih ve 24783 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ÖTV Kanunu
Tüm Yönleriyle Özel Tüketim Vergisi Örnekler ve Açıklamalar”TÜRMOB Yayınları, No:183
Sabancı Holding 2002/12 Sirküler Raporu
